ZGRZYTANIE ZĘBAMI

Jaki jest związek między stresem a zgrzytaniem zębami? Po co podaje się duże dawki botoksu w policzek? Te wstęp oznacza, że tematem artykułu jest dzisiaj bruksizm. Komu wydaje się, że problem jest niszowy lub banalny, niech poczyta internetowe fora i komentarze pod artykułami o bruksizmie, w których chorzy skarżą się na bóle żuchwy i głowy, zniszczone zęby czy zmianę rysów twarzy.

Do stomatologa czy psychologa?
Bruksim to choroba o podłożu neurogennym. Polega na nadmiernym zaciskaniu zębów wskutek zbyt mocnego, bezwiednego napinania i kurczenia mięśni żwaczy (czyli mięśni odpowiedzialnych za żucie). Przyczyny tej choroby nie do końca są rozpoznane, ale wiąże się ją z przewlekłym stresem lub nadmierną wrażliwością na stresujące sytuacje. Leczeniem bruksizmu zajmują się w teorii stomatolodzy, jednak stosowane przez nich metody nie są wystarczające, dlatego najlepiej połączyć je z terapią u psychologa oraz oferowaną przez medycynę estetyczną toksyną botulinową. Jak wygląda zabieg można obejrzeć na filmie z cyklu „Medycyna estetyczna bez tajemnic”.

Zgrzytanie zębami
Mięśnie zaciskają się bezwiednie, często w nocy, czyli wtedy, gdy się odpoczywa i teoretycznie powinny być zrelaksowane. Początkowymi objawami bruksizmu są:
– zgrzytanie zębami w nocy,
– ból w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego (czyli w okolicy ucha),
– trudność w pełnym otwarciu ust, zwłaszcza rano, po wstaniu,
– bolesność, odczuwana rano, np. przy jedzeniu śniadania,
– bolesność przy dotykaniu policzków,
– ból głowy, migreny.
U niektórych osób występuje tylko jeden objaw, np. zgrzytanie zębów, u innych kilka lub wszystkie z wymienionych.

Od bólu do zwyrodnień
Nieleczony bruksizm po kilku latach prowadzi do wielu patologii. Pierwsza sprawa to aspekt estetyczny: bruksizm prowadzi do ścierania się zębów, które stają się znacząco krótsze. Zaburza to proporcje wysokości do szerokości zębów, a także wysokości zębów do wielkości dziąseł. Miałem pacjenta, którego zęby były starte do połowy! Dochodzi też do zmiany rysów twarzy, która staje się spłaszczona i nie wygląda to dobrze. Po drugie, dochodzi do zwyrodnień stawów skroniowo-żuchwowych. Szczęka jest na stałe zrośnięta z czaszką, a żuchwa jest ruchoma. To mięśnie i więzadła trzymają ją, żeby nie opadła. Ruchomość zapewnia żuchwie staw, w którym przy nadmiernym zaciskaniu dochodzi do zwyrodnień i ograniczenia ruchomości. Wreszcie, zmiany wywołane bruksizmem są bardzo bolesne, i jest to ból promieniujący często w okolice głowy, obręczy barkowej, a nawet kręgosłupa.

Pół tony zacisku
To że nadmierne zaciskanie mięśni ma aż tak wyniszczający wpływ na zęby i staw skroniowo-żuchwowy jest wynikiem specyficznej budowy mięśni żuchwy, tzw. żwaczy. Są trzy pary tych mięśni, są one bardzo silne, zwarte i krótkie. Ta budowa, a także dźwignia, którą tworzą, decydują o ich bardzo silnym nacisku, który wynosi u zdrowego człowieka ok. 100 kg, a w bruksizmie nawet 500 kg. Dla porównania niektóre krokodyle mają tak silne mięśnie szczęk, że potrafiły by zgnieść karoserię samochodu. Ten duży nacisk jest efektem ewolucji – nasi przodkowie jedli surowe mięso i musieli mieć mocne szczęki.

Szyna na zęby, psychoterapia czy botoks?
Metody leczenia bruksimu mają na celu osłabienie mięśni, naukę radzenia ze stresem i ochronę szkliwa zębów przed ścieraniem. Najlepiej jest je łączyć, wtedy zwiększa się skuteczność leczenia. Stosowane metody to:
– Osłabienie mięśni lekami doustnymi. Metoda stosowana niechętnie, gdyż leki działają na cały ustrój i mają skutki uboczne.
– Psychoterapia. Zmiana trybu życia, zmniejszenie stresu i poznanie sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami mogą osłabić nadreaktywność mięśni.
– Nakładki na zęby, tzw. szyny. Mają one zapobiegać ścieraniu zębów. Dodatkowo utrzymują staw skroniowo-żuchwowy w prawidłowej pozycji, przez to zmniejszają bolesność i zapobiegają zwyrodnieniom stawu. Nakładki wykonuje się u dentysty i zakłada na noc. Co jakiś czas trzeba je wymienić. Znam osoby, które tak mocno zaciskają zęby, że potrafią nakładkę przegryźć w ciągu miesiąca. Minusem nakładek jest to, że nie osłabiają one mięśni, więc nie powinno się ich traktować jako jedynej metody.
– Toksyna botulinowa (botoks). Metoda, która na co dzień stosowana jest w gabinetach medycyny estetycznej do wygładzania zmarszczek, sprawdza się także doskonale w leczeniu bruksizmu. Toksyna botulinowa paraliżuje mięśnie, dzięki temu nie napinają się. Preparat podaje się precyzyjnie w jedną parę mięśni żwacza. Dużym plusem zabiegu jest to, że działa wybiórczo (nie ma działania ogólnoustrojowego, jak w przypadku tabletek). Przychodzą czasem do mnie pacjenci, którzy skarżą się, że robili już wcześniej ten zabieg, ale był bezskuteczny. Według mnie przyczyną mogło być podanie zbyt małej ilości preparatu. Ponieważ te mięśnie są bardzo silne, należy podać dużo toksyny botulinowej, tyle ile wystarczyłoby do ostrzyknięcia czoła, lwiej zmarszczki i zmarszczek okolic oczu. Równocześnie taka ilość pozwala na normalne funkcjonowanie, czyli nie zaburza czynności żucia. W czasie zabiegu wykonuje się 3-4 wkłucia w policzek z każdej strony i problem znika na kilka miesięcy (do pół roku). Potem wskazane jest powtarzanie zabiegu co pół roku przez 2-3 lata, wówczas istnieje szansa na odzwyczajenie mięśni od tak intensywnego zaciskania.